|| Om tat sat ||

సుందరకాండ.
అథ ద్వావింశస్సర్గః

సీతాయావచనం శ్రుత్వా పరుషం రాక్షసాధిపః|
ప్రత్యువాచ తతః సీతాం విప్రియం ప్రియదర్శనామ్|| 1||

స|| సీతాయాః తత్ పరుషం వచనం శ్రుత్వా ప్రియదర్శనాం తం సీతాం రాక్షసాధిపః విప్రియం ప్రత్యువాచ||

తా|| సీతాదేవి యొక్క ఆ పరుషవచనములను విని ప్రియదర్శనస్వరూపము గల సీతకు అప్రియవచనములతో ఆ రాక్షసాధిపుడు ప్రత్యుత్తరము ఇచ్చెను.

యథా యథా సాన్త్వయితా వశ్యః స్త్రీణాం తథా తథా|
యథా యథా ప్రియం వక్తా పరిభూత స్తథా తథా||2||
సన్నియమేచ్ఛతి మే క్రోథం త్వయి కామః సముత్థితః|
ద్రవతోఽమార్గ మాసాద్య హయా నివ సుసారథిః||3||
వామః కామో మనుష్యాణాం యస్మిన్ కిల నిబధ్యతే|
జనే తస్మిన్ స్త్వనుక్రోశ స్నేహశ్చ కిల జాయతే ||4||

స|| స్త్రీణాం యథ యథా సాన్త్వయితా తథా తథా వశ్యః యథా యథా ప్రియం వక్తా తథా తధా పరిభూతః భవిష్యతి|| త్వయి సముత్థిథా కామః సుసారథిః అమార్గం ఆసాద్య ద్రవతః హయానివ మే క్రోధం సన్నియమేచ్ఛతి ||మనుష్యాణాం కామః వామః యస్మిన్జనే నిబధ్యతే తస్మిన్ అనుక్రోశః స్నేహః చ జాయతే కిల||

తా|| " స్త్రీలకు ప్రేమికుడు ఎక్కువ గౌరవ స్థానము ఇచ్చి ప్రియమైన మాటలు చెప్పినకొలదీ ఆ స్త్రీ చేత పరాభవింపబడతాడు అది నిజము. నీపై రేగిన కామము నా క్రోధమును మంచి సారథి అడ్దదిడ్డముగా పయనిస్తున్న గుఱ్ఱములను అదుపులో పెట్టినట్లు అదుపులోపెట్టినది. మనుష్యులలో కామము ఏ జనులపై ఉండునో వారు శిక్షింపతగిననూ వారిపై స్నేహము జాలి కలగచేయును".

ఏతస్మాత్ కారాణాన్ న త్వాం ఘాతయామి వరాననే|
వధార్హాం అవమానార్హాం మిథ్యా ప్రవ్రజితే రతామ్||5||
పరుషాణీహ వాక్యాని యాని యాని బ్రవీషి మామ్|
తేషు తేషు వధోయుక్తః తవ మైథిలి దారుణః||6||
ఏవముక్త్వాతు వైదేహీం రావణో రాక్షసాధిపః|
క్రోధసంరమ్భ సంయుక్తః సీతాం ఉత్తరమబ్రవీత్||7||

స|| వరాననే ఏతస్మాత్ కారణాత్ వధార్హం అవమానార్హం మిథ్యా ప్రవ్రజితే రతామ్ త్వాం న ఘాతయామి || మైథిలి యాని యాని పరుషాణీహ వాక్యాని మామ్ బ్రవీషి తేషు తేషు తవ వధః యుక్తః || వైదేహీం సీతాం ఏవమ్ ఉక్త్వాతు రాక్షసాధిపః క్రోధసంరంభ సంయుక్తః రావణః ఉత్తరం అబ్రవీత్

తా|| "అందువలన ఓ వరాననా ! వధింపతగిన దానవైననూ అవమానింపతగిన దానవైననూ మిధ్యాప్రేమలో మునిగియున్న నిన్నుచంపుట లేదు. ఓ మైథిలీ ఏ ఏ పరుషవాక్యాలు నాకు చెప్పావో అవన్నీ నిన్ను వధింప తగిన మాటలే." వైదేహి అయిన సీతతో ఇట్లు చెప్పి ఆ రాక్షసాధిపుడు క్రోధముతో కూడిన మాటలతో మరల ఇట్లు పలికెను.

ద్వౌమాసౌ రక్షితవ్యౌ మే యోఽవధిస్తే మయా కృతః|
తత శ్శయనమారోహ మమత్వం వరవర్ణినీ ||8||
ఊర్ధ్వం ద్వాభ్యాం తు మాసాభ్యాం భర్తారం మా మనిచ్ఛతీమ్|
మమ త్వాం ప్రాతరాశార్థం ఆలభన్తే మహానసే||9||

స|| మయా తే యః అవధిః కృతః | ద్వౌ మాసౌ మే రక్షితవ్యౌ వరవర్ణినీ తతః మమ శయనం ఆరోహ || ద్వాభ్యాం మాసాభ్యాం ఊర్ధ్వం మాం భర్తారమ్ అనిచ్ఛతీం త్వాం మమ ప్రాతరాశార్థం మహననే ఆలభన్తే||

తా|| " నేను నీకు ఈ అవధి ఇస్తున్నాను. ఓ వరవర్ణినీ ! రెండు నెలలు దాకా నా చేత రక్షింపబడగలవు. ఆ తరువాత నా శయనము అరోహింపుము. రెండు నెలలు దాటిన తరువాత నన్ను భర్తగా కోరకపోతే నిన్ను ప్రాతఃకాలపు ఆహారముగా వంటశాలలో ఉపయోగింతురు."

తాం తర్జ్యమానాం సంప్రేక్ష్య రాక్షసేన్ద్రేణ జానకీం|
దేవగన్ధర్వకన్యాః విషేదుర్వికృతేక్షణాః||10||
ఓష్ఠప్రకారైః అపరా వక్త్రనేత్రై స్తథాsపరే |
సీతాం ఆశ్వాసయామాసు స్తర్జితాం తేన రక్షసా||11||
తాభిరాశ్వాసితా సీతా రావణమ్ రాక్షసాధిపమ్|
ఉవాచాత్మహితం వాక్యం వృత్త శౌణ్డీర్య గర్వితమ్|| 12||

స|| రాక్షసేంద్రేణ తర్జ్యమానం తాం జానకీం సంప్రేక్ష్య దేవగంధర్వకన్యాః వికృతేక్షణాః విషేదుః || తేన రక్షసా తర్జితాం తాం సీతాం అపరాం ఔష్టప్రకారైః తథా అపరాః వక్త్రనేత్రైః ఆశ్వాసయామాసుః || తాభిః ఆశ్వాసితా సీతా వృత్తశౌండీర్య గర్వితం ఆత్మహితం వాక్యం రాక్షసాధిపం రావణమ్ ఉవాచ||

తా|| రాక్షసేంద్రుని చేత ఆవిధముగా భయపెట్ట బడుతున్న ఆ జానకిని చూచి దేవ గంధర్వ కన్యలు దుఃఖము కలిగిన కళ్ళతో విలపించసాగిరి. ఆ సీతాదేవిని కొందరు పెదవులతో మరికొందరు కనుసైగలతో ఊరడించిరి. వారిచేత ఆవిధముగా ఊరడింపబడిన సీత తనపాతివ్రత్యబలముతో గర్వముగల హితకరమైన మాటలతో ఆ రాక్షసాధిపుడగు రావణుని తో ఇట్లు పలికెను.

నూనం నతే జనః కశ్చిత్ అస్తి నిశ్శ్రేయసే స్థితః|
నివారయతి యో న త్వామ్ కర్మణోఽస్మాత్ విగర్హితాత్||13||
మాం హి ధర్మాత్మనః పత్నీం శచీమివ శచీపతేః|
త్వదన్యః త్రిషు లోకేషు ప్రార్థయే న్మనసాఽపి కః||14||
రాక్షసాధమ రామస్య భార్యాం అమిత తేజసః|
ఉక్తవానపి యత్పాపం క్వ గత స్తస్య మోక్ష్యసే||15||

స|| నిశ్రేయసే స్థితః కశ్చిత్ జనః యో త్వాం అస్మాత్ విగర్హితాత్ కర్మణః నివారయతి న అస్తి నూనం || శచీపతేః శచీమివ ధర్మాత్మనః పత్నీం మాం త్రిషు లోకేషు త్వదన్యః కః మనసాదపి ప్రార్థయేత్ || రాక్షసాధమ అమిత తేజసః రామస్య భార్యాం యత్ పాపం ఉక్తవాన్ అసి తస్య క్వ గతః మోక్ష్యసే ||

తా|| "నీ శ్రేయస్సులో నిలబడి నిన్ను ఈ గర్హించతగిన కార్యము నుంచి నివారింపగల వారు ఎవరూ ఇక్కడ తప్పకుండా లేరు. శచీపతి యొక్క శచిదేవి లాగా ధర్మాత్ముడైన రామునకు భార్యనైన నన్ను ముల్లోకములో నీవు తప్ప ఇంకెవరూ మనస్సులో కూడా వాంఛించరు. ఓ రాక్షసాధమ ! అమిత తేజసుడైన రాముని భార్యకి ఇట్టి పాపపు మాటలు చెప్పిన నీవు ఏటువంటి గతి పొందెదవో"

యథా దృప్తశ్చ మాతంగః శశ శ్చ సహితో వనే|
తథా ద్విరదవద్రామస్త్వం నీచ శశవత్ స్మృతః||16||
స త్వం ఇక్ష్వాకునాథం వై క్షిపన్నిహన లజ్జసే|
చక్షుషోర్విషయం తస్య న తావ దుపగచ్ఛసి||17||
ఇమే తే నయనే క్రూరే విరూపే కృష్ణపిఙ్గళే |
క్షితౌ న పతితే కస్మాన్మామనార్య నిరీక్షితః||18||

స|| యుధి సదృశః దృప్తః మాతంగః శశః చ యథా , తథా రామః ద్విరవత్ త్వం నీచః శశవత్ స్మృతః || సః త్వం ఇక్ష్వాకునాథం క్షిపన్ న లజ్జసే తస్య చక్షోర్విషయం తావత్ న ఉపగచ్ఛసి || అనార్య మామ్ నిరీక్షతః తే కౄరే విరూపే కృష్ణపిఙ్గళే ఇమే నయనే కస్మాత్ న పతితే క్షితౌ|

తా|| " మదించిన ఏనుగును యుద్ధములో ఎదిరించిన కుందేలు లాగా ఏనుగువంటి రాముని ఎదిరిస్తున్ననీచమైన నీవు కుందేలు వలె ఉన్నవాడవు. నీవు ఇక్ష్వాకువంశ రాజైన రాముని నిందించుటకు సిగ్గులేదా? ఆయన కళ్ళముందర పోగల శక్తిలేని వాడవు. ఓ దుర్మార్గుడా నన్ను ఎఱ్ఱని కళ్ళతో చూస్తూవున్న ఆ క్రూరనయనములు ఎందుకు భూమిపై పడుటలేదు?"

తస్య ధర్మాత్మనః పత్నీం స్నుషాం దశరథస్య చ|
కథం వ్యాహరతో మాం తేన జిహ్వా వ్యవసీర్యతే||19||
అసందేశాత్తు రామస్య తపసశ్చానుపాలనాత్|
న త్వాం కుర్మి దశగ్రీవ భస్మ భస్మార్హ తేజసా||20||
నాపహర్తు మహం శక్యా త్వయా రామస్య ధీమతః|
విధిస్తవ వధార్ధాయ విహితో నాత్ర సంశయః||21||
శూరేణ ధనదభ్రాత్రా బలై స్సముదితేన చ|
అపోహ్యా రామం కస్మాద్ధి దారచౌర్యం త్వయా కృతమ్||22||

స|| తస్య ( రామస్య) ధర్మాత్మనః పత్నీం దశరథస్య స్నుషా చ మాం వ్యాహరతో తేన జిహ్వా కథం న వ్యవసీర్యతే | భస్మార్హ దశగ్రీవ రామస్య అసందేశాత్ తపసః అనుపాలనాత్ తేజసా త్వాం భస్మ నకుర్మి|| ధీమతః రామస్య అహం త్వయా అపహర్తుం న శక్యా | తవ వధార్హాయ విధిః అత్ర విహితః న సంశయః||శూరేణ ధనదభ్రాత్రా బలైః సముదితేన చ త్వయా రామం అపోహ్య కస్మాత్ దారచౌర్యం కృతం |

తా|| "ఆ ధర్మాత్ముడైన రాముని యొక్క పత్నిని, దశరథుని కోడలిని అగు నన్ను దుర్భాషలాడుతున్న నీ నాలుక ఎందుకు తెగి క్రిందపడకున్నది? భస్మార్హుడవైన దశకంఠుడా ! రాముని ఆనతి గల సందేశములేక నిన్ను నా తేజస్సుతో భస్మము చేయటలేదు. ధీమంతుడైన రాముని దగ్గరనుంచి నన్ను అపహరించుటకు శక్యము కాదు. నీ వధకోసమే ఈ విధముగా జరిగినది సందేహము లేదు. శూరుడు కుబేరుని సోదరుడు, బలముగలవాడిని అని చెప్పకోగల నీవు రాముని మోసగిచ్చి దొంగలుచేయు పని చేశావు".

సీతాయా వచనం శ్రుత్వా రావణో రాక్షసాధిపః|
వివృత్య నయనే క్రూరే జానకీ మన్వవైక్షత||23||

స|| రావణః రాక్షసాధిపః సీతాయాః వచనమ్ శ్రుత్వా జానకీం కౄరే వివృత్యనయనే అన్వవైక్షత||

తా|| రాక్షసాధిపుడైన రావణుడు సీతయొక్క ఆ మాటలను విని జానకిని తన క్రూర నయనములతో చూడ సాగెను.

నీలజీమూత సంకాశో మహాభుజశిరోధరః|
సింహసత్వగతిః శ్రీమాన్ దీప్తజిహ్వాగ్రలోచనః||24||
చలాగ్రమకుటప్రాంశుః చిత్రమాల్యానులేపనః|
రక్తమాల్యాంబరధర తప్తాఙ్గదవిభూషణః||25||
శ్రోణి సూత్రేణ మహతా మేచకేన సుసంవృతః|
అమృతోత్పాదనద్దేన భుజగేనైవ మన్దరః||26||

స|| నీలజీమూత సంకాశః మహాభుజశిరోధరః సింహసత్వగతిః శ్రీమాన్ దీప్త జిహ్వాగ్రలోచనః |చలాగ్రమకుటప్రాంశుః చిత్రమాల్యానులేపనః రక్తమాల్యాంబరధరః తత్సంగదవిభూషణః||అమృతోత్పాదనద్ధేన భుజగేన మన్దరః ఇవ మహతా మేచకేన శ్రోణిసూత్రేణ సుసంవృతః||

తా|| ఆ రావణుడు నల్లని మేఘముల వలె ఉన్నాడు. మహోత్తరమైన భుజములపై తల గలవాడు. సింహము యొక్క గతి కలవాడు. అతని జిహ్వాగ్రము కళ్ళూ ఎఱ్ఱగావున్నాయి. ఎత్తైన తలపైగల కిరీటము చలిస్తున్నది. చిత్రమైనలేపములతో ఎఱ్ఱని పూలమాలలతో వస్త్రములతో అంగములపై ఆభరణములతో ఉన్నాడు. అమృతోత్పాదనసమయములో భుజంగముతో చుట్టబడిన మందరపర్వతము వలె నల్లని మొలత్రాడుతో వున్నాడు.

తాభ్యాం పరిపూర్ణాభ్యాం భుజాభ్యాం రాక్షసేశ్వరః|
శుశుభే చలసంకాశః శృఙ్గాభ్యామివ మన్దరః||27||
తరుణాదిత్యవర్ణాభ్యాం కుణ్డలాభ్యాం విభూషితః|
రక్తపల్లవపుష్పాభ్యాం అశోకాభ్యాం ఇవాచలః||28||
సకల్పవృక్షప్రతిమో వసన్త ఇవ మూర్తిమాన్|
శ్మశానచైత్యప్రతిమో భూషితఽపి భయంకరః||29||

స|| తాభ్యాం పరిపూర్ణాభ్యాం భుజాభ్యాం శృంగాభ్యాం మందర ఇవ సః అచలసంకాసః రాక్షసేశ్వరః శుశుభే|| తరుణాదిత్య వర్ణాభ్యాం కుణ్డలాభ్యాం విభూషితః రక్తపల్లవపుష్పాభ్యం అశోకాభ్యాం అచలః ఇవ||కల్పవృక్షప్రతిమః సః మూర్తిమాన్ వసంతః ఇవ శ్మశానచైత్యప్రతిమః భూషితః అపి భయంకరః ||

తా|| మందరపర్వతపు శిఖరములవలే నున్న ఆ పరిపూర్ణమైన భుజములతో పర్వతముతో సమానమైన రూపుతో ఆ రాక్షసాధిపుడు శోభించెను. ఉదయభాను వర్ణముగల కుండలములములను ధరించిన ఆ రావణుడు ఎర్రని చిగుళ్ళు కల అశోకవృక్షములతో నిండిన పర్వతము వలె శోభించుచున్నాడు. కల్పవృక్షములా వున్న వసంతఋతువులా శోభిల్లుతున్న ఆ రావణుడు శ్మశాన మండపములో ని ప్రతిమ వలె భయంకరముగా ఉండెను.

అవేక్షమాణో వైదేహీం కోపసంరక్త లోచనః|
ఉవాచ రావణః సీతాం భుజఙ్గ ఇవ నిశ్శ్వసన్||30||
అనయేనాభిసంపన్నమ్ అర్థహీనం అనువ్రతే|
నాశయా మ్యహమద్య త్వాం సూర్యః సన్ధ్యా మివౌజసా||31||
ఇత్యుక్త్వా మైథిలీం రాజ రావణః శత్రు రావణః|
సందిదేశ తతః సర్వా రాక్షసీర్ఘోరదర్శనాః||32||

స|| కోపసంరక్త లోచనః రావణః వైదేహీం అవేక్షమాణః భుజంగ ఇవ నిఃశ్వసన్ సీతాం ఉవాచ|| అనయేన అభిసంపన్నం అర్థ హీనం అనువ్రతే అద్య అహం త్వాం సూర్య ఔజసాసన్ధ్యామివ నాశయామి || రాజా శత్రురావణః మైథిలీం ఇతి ఉక్త్వా తతః ఘోరదర్శనాః రాక్షసీః సందిదేశ||

తా|| కోపముతో నిండిన కనులతో రావణుడు సీతాదేవిని చూస్తూ పాముబుసలుకొడుతున్నట్లు ఉచ్చ్వాసనిశ్వాసములు చేస్తూ ఆ సీతాదేవి తో ఇట్లు పలికెను. "ఓ సీతా నీతిమాలినవాడు నిర్ధనుడు అయిన ఆ రామునే అనుసరించే నిన్ను ఇప్పుడు సూర్యుడు తన తేజస్సుతో సంధ్యని రూపుమాపిన రీతి రూపుమాపెదను." శత్రువులను పీడించు రావణుడు మైథిలికి ఇట్లు చెప్పి అప్పుడు ఘోరమైన రూపముగల ఆ రాక్షస స్త్రీలకు ఇలా అదేశించెను.

ఏకాక్షీం ఏకకర్ణాం చ కర్ణప్రావరణం తథా|
గోకర్ణీం హస్తికర్ణీం చ లమ్బకర్ణీం అకర్ణికామ్||33||
హస్తి పాద్యశ్వపాద్యౌ చ గోపాదీం పాదచూళికమ్|
ఏకాక్షీం ఏకపాదీం చ పృథుపాదీం అపాదికామ్||34||
అతిమాత్ర శిరో గ్రీవాం అతిమాత్ర కుచోదరీమ్|
అతిమాత్రస్య నేత్రాం చ దీర్ఘజిహ్వాం అజిహ్వికామ్||35||
అనాశికాం సింహముఖీం గోముఖీం సూకరీముఖీమ్|

ఏకాక్షీం ఏకకర్ణాం తథా కర్ణప్రావరణం చ గోకర్ణీం హస్తికర్ణీం లంబకర్ణీం అకర్ణికామ్ చ||హస్తిపాద్యః అశ్వపాద్యః గోపాదీం పాదచూళీకాం చ ఏకాక్షీం ఏకపాదీం పృథుపాదీం అపాదికాం చ|| అతిమాత్ర శిరోగ్రీవాం అతిమాత్ర కుచోదరీం అతిమాత్రస్య నేత్రాం చ దీర్ఘజిహ్వాం అజిహ్వికాం చ || అనాసికాం సింహముఖీం గోముఖీం సూకరీముఖీం చ|

తా|| ఆ రాక్షస స్త్రీలు ఓకే కన్ను, ఒకే చెవు, అలాగే విస్తరించిన చెవి గలవారు. అవు ఏనుగల చెవులవంటి చెవులు గలవారు. పొడుగాటి చెవులు కలవారు. ఆ రాక్షస స్త్రీలు ఏనుగ పాదములు అశ్వపు పాదములు గోపాదములు , పాదములపై వెంట్రుకలు కలవారు. వారిలో ఒకే కన్ను, ఒకే పాదము , అనేక పాదములు , పాదములు లేని వారు కలరు. వారిలో పెద్దతలవున్నవారు, పెద్దస్తనములు గలవారు. పెద్దకళ్ళు పొడువైన నాలుక నలుక లేనివారు గలరు. వారిలో ముక్కు లేనివారు, సింహపు ముఖము గోముఖము సూకరీ ముఖము గలవారు కలరు.

యథా మద్వశగా సీతా క్షిప్రం భవతి జానకీ||36||
తథా కురుత రాక్షస్యః సర్వాం క్షిప్రం సమేత్య చ|
ప్రతిలోమాను లోమైశ్చ సామదానాది భేదనైః||37||
అవర్జయత వైదేహీం దణ్డస్యోద్యమనేనచ|
ఇతి ప్రతిసమాదిశ్య రాక్షసేన్ద్రః పునః పునః||38||
కామమన్యుపరీతాత్మా జానకీం పర్యతర్జయత్|

స|| రాక్షస్యః సర్వాః క్షిప్రం సమేత్య జానకీ సీతా క్షిప్రం యథా మద్వశగా భవతి తథా కురుత||ప్రతిలోమానులోమైశ్చ సామదానాదిభేదనైః దండస్య ఉద్యమానేన వైదేహీం అవర్జయత|| రాక్షసేంద్రః పునః పునః ఇతి ప్రతిసమాసాద్య కామమన్యుపరీతాత్మా జానకీం పర్యతర్జయత్ ||

తా|| "ఓ రాక్షస్త్రీలారా ! మీరందరూ కలిసి ఈ జానకీ సీత ఎలాగా నా వశము అగునో ఆ విధముగా చేయుడు. మంచిమాటలతో గాని సామదాన భేదములతో గాని దండముతో గాని ఈ వైదేహిని జయించుడు." ఆ రాక్షసరాజు ఇలా మరల మరల ఆదేశము ఇచ్చి కామక్రోధములతో జానకిని భయపెట్టెను.

ఉపగమ్య తతః క్షిప్రం రాక్షసీ ధాన్యమాలినీ||39||
పరిష్వజ్య దశగ్రీవం ఇదం వచనమబ్రవీత్|
మయాక్రీడ మహారాజ సీతయా కిం తవానయా||40||
వివర్ణయా కృపణయా మానుష్యా రాక్షసేశ్వర|
నూనం అస్యా మహారాజ న దివ్యాన్ భోగసత్తమాన్||41||
విదదధాత్యమరశ్రేష్ఠః తవ బాహుబలార్జితాన్|

స|| తతః ధాన్యమాలినీ రాక్షసీ శీఘ్రం ఉపగమ్య దశగ్రీవం పరిష్వజ్య ఇదం వచనం అబ్రవీత్||మహారాజ మయా క్రీడ| రాక్షసేశ్వర వివర్ణయా కృపణయా మానుష్యా అనయా సీతయా తవ కిం || మహారాజ అమరశ్రేష్ఠః తవ బాహుబలార్జితాన్ దివ్యాన్ భోగసత్తమాన్ అస్యాః నూనం న విదధాతి ||

తా|| అప్పుడు ధ్యానమాలినీ అనబడు రాక్షసీ త్వరగా ముందుకువచ్చి ఆ దశగ్రీవుని కౌగలించుకొని ఈ మాటలు చెప్పెను." ఓ మహారాజా నాతో క్రీడించుము. ఓ రాక్షసేశ్వరా! శోభనుకోల్పోయి దీనస్థితిలోవున్న మానవకాంత అయిన ఈ సీతతో నీకేమి పని. ఓ మహారాజా అమరశ్రేష్ఠమైన నీ భాహు బలములతో సంపాదింప బడిన ఈ దివ్యమైన భోగములు ఈమెకు రాసిపెట్టి లేవు".

అకామం కామయానస్య శరీరముపతప్యతే||42||
ఇచ్ఛన్తీం కామయానస్య ప్రీతిర్భవతి శోభనా|
ఏవముక్తస్తు రాక్షస్యా సముత్‍క్షిప్త స్తతో బలీ||43||
ప్రహసన్మేఘ సఙ్కాశో రాక్షసః స న్యవర్తత|

స|| అకామాం కామయానస్య శరీరం ఉపతప్యతే ఇచ్ఛంతీం కామయానస్య శోభనా ప్రీతిః భవతి ||రాక్షస్యా ఏవముక్తః బలీ మేఘసంకాశః సః రాక్షసః తతః సముత్‍క్షిప్తః ప్రహసన్ న్యవర్తత||

తా|| "ప్రేమించని దానిని ప్రేమించినచో శరీరతాపమే మిగులును. కోరినదానిని ప్రేమించినచో శోభనముగా ప్రీతి లభించును."ఆ రాక్షసిచేత ఈ విధముగా చెప్పబడిన బలవంతుడు మేఘము వలెనున్న ఆ రాక్షసుడు అప్పుడు నవ్వుకొనుచూ అచటినుండి వెళ్ళిపోయెను.

ప్రస్థితః స దశగ్రీవః కమ్పయన్నివ మేదినీమ్||44||
జ్వలద్భాస్కరవర్ణాభాం ప్రవివేశ నివేశనమ్|
దేవగన్ధర్వ కన్యాశ్చ నాగకన్యాశ్చ సర్వతః|
పరివార్య దశగ్రీవం వివిశు స్తం గృహోత్తమమ్ ||45||

స|| సః దశగ్రీవః మేదినీం కంపయన్నివ ప్రస్థితః జ్వలదభాస్కరవర్ణాభమ్ నివేశనమ్ ప్రవివేశ||దేవగంధర్వకన్యాః చ నాగకన్యాః చ సర్వత్ః దశగ్రీవం పరివార్య తం గృహోత్తమం వివిశుః||

తా|| ఆ దశగ్రీవుడు భూమిని కంపిస్తున్నట్లు నడుస్తూ మధ్యాహ్నపు సూర్యుని భాతి ప్రకాశిస్తున్న తన భవనమును ప్రవేశించెను. దేవ గంధర్వ కన్యలు నాగ కన్యలు కూడా ఆ దశగ్రీవునితో కూడి ఆ ఉత్తమమైన గృహములో ప్రవేశించిరి.

స మైథిలీం ధర్మపరాం అవస్థితామ్
ప్రవేపమానాం పరిభర్త్స్య రావణః|
విహాయసీతాం మదనేన మోహితః
స్వమేవ వేశ్మ ప్రవివేశ భాస్వరమ్||46||

సః రావణః ధర్మపరాం అవస్థితాం ప్రవేపమానాం మైథిలీం పరిభర్త్స్య సీతాం విహాయ మదనేన మోహితః భాస్వరం స్వం వేశ్మేవప్రవివేశ||

తా|| ధర్మపరాయణ అయిన భయముతో వణికి పోతున్న మైథిలిని వదిలి మదనకామముతో మోహితుడైన ఆ రావణుడు తన శోభాయమైన భవనమును ప్రవేశించెను.

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే ద్వావింశస్సర్గః||

ఈ విధముగా శ్రీమద్వాల్మీకి రామాయణములో సుందరకాండలో ఇరువది రెండవ సర్గ సమాప్తము.

|| ఓమ్ తత్ సత్||